Alergia to nabyta, nieprawidłowa i nadmierna reakcja układu odpornościowego (immunologicznego) na czynniki i substancje znajdujące się w otoczeniu, a które są obojętne dla osób zdrowych. Substancje wywołujące te reakcje nazywamy alergenami.
Wywołują je czynniki sezonowe takie jak ziarna pyłku roślin oraz czynniki całoroczne jak roztocza kurzu domowego, alergeny zwierząt.
Główne objawy to kichanie, katar, zatkanie nosa, łzawienie i świąd oczu, świąd gardła, uszu.
Objawy astmy oskrzelowej to kaszel, świszczący oddech, uczucie duszności i ucisku w klatce piersiowej.
Rozróżniamy astmę atopową wywołaną przez takie czynniki jak roztocza kurzu domowego, pyłek roślin, alergeny zwierząt, pleśnie, oraz astmę nieatopową wywołaną przez zakażenia dróg oddechowych.
Czynnikami wywołującymi są najczęściej alergeny pokarmowe i powietrznopochodne. Objawy to silnie zaczerwieniona, swędząca, sucha, łuszcząca się skóra, drobna wysypka. U małych dzieci zmiany zlokalizowane są na twarzy, za uszami, z zgięciach łokciowych, kolanowych, pośladkach. U dorosłych zmiany występują głównie w zgięciach łokciowych i kolanowych.
Objawy pokrzywki to bąbel pokrzywkowy, obrzęk, zaczerwienienie i silne swędzenie skóry. Może wystąpić obrzęk naczynioruchowy objawiający się obrzękiem twarzy, warg, języka, gardła, innych części ciała. Czynnikami wywołującymi są alergeny pokarmowe (orzechy, warzywa, owoce, ryby), leki, czynniki fizyczne (ciepło, zimno, słońce, wysiłek fizyczny).
Wywołuje je kontakt skóry z metalami (nikiel, chrom), kosmetykami (farby do włosów, perfumy), lekami (kremy zawierające antybiotyki, środki miejscowo znieczulające), lateksem (rękawiczki, balony, prezerwatywy), roślinami (sumak).
Objawy to zaczerwienienie, świąd skóry — głównie w miejscu kontaktu skóry z alergenem.
Występuje w przypadku alergii na leki (np. penicylina), jad owadów (osa, pszczoła), lateks, surowice zwierzęce, pokarmy (np. orzechy arachidowe).
Objawy to osłabienie, spadek ciśnienia, zawroty głowy, nudności, wymioty, duszność, utrata przytomności.
Do reakcji krzyżowych dochodzi często pomiędzy pyłkami i pokarmami.
Zjawisko to występuje wtedy, gdy przeciwciała wytworzone pierwotnie dla jednego alergenu (np. brzozy) wiążą lub rozpoznają podobne białko pochodzące z innego źródła (np. jabłka). Te uczulające białka (zwane komponentami alergicznymi) dzielą się na: specyficzne dla danego źródła, niejako "prywatne" (charakterystyczne tylko np. dla jabłka czy pyłku brzozy) lub "wspólne" występujące w wielu różnych źródłach. To właśnie te białka, które mogą występować w wielu źródłach (pokarmach, roślinach) są odpowiedzialne za reakcje krzyżowe.
W przypadku alergii krzyżowej objawy pojawiają się, w odróżnieniu od alegii prawdziwej, po pierwszym kontakcie z alergenem. Objawy mogą wystąpić natychmiast, po około 15 minutach lub nawet po 2 godzinach od kontaktu z alergenem.
W praktyce oznacza to, że jeśli osoba chorująca na alergiczny nieżyt nosa spowodowany uczuleniem na pyłek brzozy (kichanie, katar w kwietniu) zje surowe jabłko, brzoskwinę, czereśnie, to może u niej wystąpić swędzenie, pieczenie warg, języka, podniebienia, a nawet reakcji uogólnionych, np. wstrząsu anafilaktycznego.
Warto wiedzieć, że niektóre alergeny w warzywach lub owocach wywołują objawy alergii tylko wtedy, gdy spożywamy surowe produkty, a gotowanie czy pieczenie i sam proces trawienia mogą sprawić, że alergeny zostają uszkodzone i objawy alergii nie wystąpią. Dlatego np. pieczone jabłko lub pasteryzowany sok jabłkowy rzadziej wywołują objawy alergii niż jabłko surowe. Wyprysk kontaktowy może wystąpić po zetknięciu skóry z surowymi ziemniakami, a jedzenie ugotowanych ziemniaków nie powoduje żadnych dolegliwości.
Po spożyciu pokarmów oprócz klasycznych reakcji alergicznych (IgE-zależnych, z udziałem przeciwciał na dany pokarm), mogą występować również reakcje niealergiczne (IgE-niezależne, bez udziału przeciwciał na dany pokarm).
Wywołują je substancje dodatkowe oznaczone symbolem E, salicylany, aminy biogenne (przede wszystkim histamina, tyramina, fenyletylamina), kwas benzoesowy, nikiel.
Występują one w pokarmach naturalnie lub powstają w przebiegu ich obróbki, przechowywania, pod wpływem mikroorganizmów lub w trakcie procesu starzenia.
W przeciwieństwie do substancji E, ich obecność w pokarmach nie jest podawana na opakowaniu. Stanowią więc ukryte niebezpieczeństwo dla osób z nadwrażliwością pokarmową.
Unikanie alergenu jest pierwszym krokiem w kierunku złagodzenia objawów choroby.
Po ustaleniu czynnika uczulającego należy go wyeliminować z otoczenia lub przynajmniej ograniczyć z nim kontakt. Usunięcie go mogłoby być idealnym rozwiązaniem, trudno jednak zrealizować je w praktyce, a w przypadku niektórych alergenów jest to wręcz niemożliwe.
Leki przeciwalergiczne, np. antyhistaminowe (tabletki, krople do oczu , nosa), glikokortykosteroidy (aerozole donosowe, dooskrzelowe, krople do oczu, maści), działają tylko na objawy choroby, dlatego zwane są również lekami objawowymi. Łagodzą reakcje alergiczną, ale jej nie usuwają. Nie działają na przyczynę alergii i po odstawieniu tych leków objawy choroby powracają. Dlatego ten rodzaj leczenia musi trwać do końca życia.
Immunoterapia czyli odczulanie
Immunoterapia alergenowa, zwana potocznie odczulaniem, jest jedyną skuteczna metodą leczenia choroby alergicznej.
Jak działa?
Działa na przyczynę alergii poprzez zmniejszenie wrażliwości układu odpornościowego na alergeny powodujące objawy choroby.
Na czym polega?
Odczulanie to podawanie szczepionki zawierającej te alergeny, na które dana osoba jest uczulona, aby ponownie przyzwyczaić organizm do czynników wywołujących objawy alergii.
Składa się z dwóch etapów:
- leczenie początkowe — podawanie coraz większych dawek szczepionki aż do osiągnięcia dawki stałej,
- leczenie podtrzymujące — stała dawka przyjmowana regularnie przez 3-5 lat.
Jakie są efekty?
Odczulanie prowadzi do wyraźnej i trwałej poprawy jakości życia. Jest tym skuteczniejsza, im wcześniej zostanie rozpoczęte. Zmniejsza, a nawet likwiduje objawy alergii, eliminuje lub znacząco ogranicza przyjmowanie leków objawowych. Zmniejsza ryzyko pojawienia się nowych uczuleń i rozwoju astmy.
Jakie są metody?
Alergen może być podawany podjęzykowo lub podskórnie.
Zastrzyki podskórne podawane są w gabinecie alergologicznym, w początkowym etapie zwykle co 1-2 tygodnie przez okres 3 miesięcy. Później co 4-6 tygodni przez 3-5 lat.
Po iniekcji pacjent pozostaje pod obserwacją lekarza przez 30-40 minut.
W metodzie podjęzykowej alergen przyjmowany jest w postaci roztworu lub tabletek.
Alergia na jad osy i pszczoły (owadów błonkoskrzydłych) nie jest zjawiskiem częstym (dotyczy 3% populacji), jednak ze względu na możliwość burzliwego przebiegu tych reakcji (nawet ryzyko zgonu), istotna jest umiejętność ich rozpoznawania i prawidłowego postępowania w razie ich wystąpienia.
Duża reakcja miejscowa – obrzęk w miejscu użądlenia przekraczający 10 cm średnicy, trwający ponad 24 godziny
Reakcje ogólne
I stopień — objawy o niewielkim nasileniu: swędzenie skóry, pokrzywka, złe samopoczucie;
II stopień — objawy jak w stopniu I oraz obrzęk poza miejscem użądlenia, ucisk w klatce piersiowej, duszność, bóle brzucha, nudności, wymioty, zawroty głowy;
III stopień — ostra reakcja ogólna: objawy jak w stopniu II oraz dwa lub więcej z następujących: zaburzenia połykania, chrypka, lęk, zaburzenia świadomości;
IV stopień — reakcja wstrząsowa: objawy jak w stopniu III oraz dwa lub więcej z następujących: spadek ciśnienia, zapaść, nietrzymanie moczu, utrata przytomności.
Pojedyncze użądlenie
Uwaga: nawet u osoby nieuczulonej użądlenie w szyję, głowę, język może stanowić zagrożenie życia i w przypadku nasilonych objawów wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem.
Liczne użądlenia
NALEŻY ZAALARMOWAĆ OTOCZENIE I WEZWAĆ LEKARZA!!!
Portal informacyjny poświęcony tematyce alergii: porady, przepisy, eksperci, wydarzenia, sklep… Zobacz na www.strefaalergii.pl.
